Irak'taki hükümet kurma çalışmalarında ibre İran lehine dönmeye başladı

Irak'ta Başbakan Haydar el-İbadi'nin dün ikinci dönem başbakanlık adaylığından çekilme mesajı ve ardından Mukteda es-Sadr'ın Haşdi Şabi liderlerinden Hadi el-Amiri ile hükümet konusunda anlaştığı yönündeki açıklamasının ardından, hükümet kurma çalışmalarında ibrenin ABD'den İran'a döndüğü yorumları yapılmaya başlandı.

Başbakanlığı döneminde İran'a mesafeli duran ilk Şii Başbakan İbadi, ABD yaptırımlarını uygulayacaklarını ifade ederek bu mesafeyi açıkça ilan etti, dünkü basın toplantısında da ikinci dönem başbakanlık yarışından çekildiğinin sinyalini verdi.

İbadi, gerekçesini "Necef merkezli Şii dini merci Ayetullah Ali es-Sistani'nin "geçmiş dönemlerde iktidarda bulunan kişilerin başbakan olmasını desteklemeyeceğiz" açıklamasına (talimat) saygı duyduğu ve yerine getireceği" şeklinde açıkladı.

Basra'da Şii parti ve İran'ın Başkonsolosluğunun göstericiler tarafından ateşe verilmesinin de İbadi'nin uzaklaştırılmasının faktörleri arasında yer aldığı ifade ediliyor. İran'ın burada yaşananları fırsata çevirerek, Irak'taki yakın çevreleri aracılığıyla İbadi'yi "devlet yönetiminde başarısız" ve "Amerikancı" gibi söylemlerle yıpratmaya çalıştığı da siyasi kulislerde konuşuluyor.

Iraklı Araştırmacı ve Siyasi Analist Ali Naci, konuya dair AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, "Irak'ta hükümet kurma çalışmalarında İran diplomasisi ABD ve İngiltere diplomasisine galip geldi. İlk defa bir seçim sonrası Şii gruplar ayrı ayrı hareket ediyordu ancak İran bunları birleştirmeyi başardı ve yakında Tahran'a yakın bir Başbakan adayı açıklanabilir." dedi.

İran'a mesafeli duruşuyla bilinen seçim birincisi Mukteda es-Sadr, önce İbadi ile ittifak yapmıştı. Defalarca görüşen ikili, hükümet programı konusunda dahi anlaşmıştı ancak Sadr, Basra'da yaşananlardan sonra İbadi'den uzaklaşmaya başladı. İbadi'nin istifasını ilk isteyen Sadr'ın meclis grubu Sairun oldu.

Sadr, dün İran destekli Haşdi Şabi gruplarının yer aldığı Fetih Koalisyonu lideri Hadi el-Amiri ile Necef'teki evinde görüştü. Sadr'a yakın çevreler, iki liderin hükümetin hızlıca kurulması konusunda anlaştığını ifade etti.

Mukteda es-Sadr, dün akşam sosyal medya hesabından yayımladığı mesajında, "Irak'ın büyükleriyle ve tamamen Irak'a has bir kararla başbakanlık için birkaç teknokrat ve bağımsız aday konusunda anlaştık. Bu başbakan kabinesini; parti, etnik ve mezhepsel ayrımlarından uzak, liyakatli, tecrübeli ve yolsuzluğa bulaşmayanlardan seçecek." ifadelerine yer vermişti. Bununla birlikte Sadr ve İbadi arasındaki anlaşmanın çatırdadığı da ortaya çıkmıştı.

"Sadr, muhalefette kalırsa İran için çekilmez olur"

Bazı siyasetçilerin "teknokrat" ve "bağımsız" fikrini reddettiğini, bunların Irak'ı yeniden yolsuzluk batağına sürüklemek amacı taşıdığını savunan Sadr, bu şekilde devam ederlerse, yön ve fikir olarak muhalefeti seçeceğini belirtti.

Naci, "Sadr'ın muhalefeti seçeceğini sanmıyorum. Hükümette yer alacak. Ancak Başbakan için öne sürdüğü bazı şartları var. İran, Sadr'ın muhalefette kalmasını değil, hükümete iştirak etmesini istiyor çünkü, muhalefette kalırsa sokağı harekete geçirir bu da İran için tehlike çanlarının çalması demektir." değerlendirmesinde bulundu.

"Sadr, muhalefette kalırsa İran için çekilmez ve rahatsız edici olur" diyen Naci, "O nedenle İran Sadr'a hükümette yer verilmesini istiyor ki önümüzdeki 4 yıllık Şii iktidarda fazla sorun çıkmasın." ifadelerini kullandı.

Gözler Sünnilere çevrildi

Irak meclisinin yarın toplanarak, başkan ve iki yardımcısını seçmesi bekleniyor.

Irak'ta 2003 sonrası kurulan denkleme göre, Meclis Başkanlığı Sünnilere veriliyor. Sünniler, bu görevin başına geçecek tek aday konusunda henüz anlaşamadı.

Sünni gruplar, meclis başkanlığı yarışında 9 kişiyle yarışıyor. En büyük yarışın ise Cumhurbaşkanı Yardımcısı Usame en-Nuceyfi ve Enbar eski Valisi Muhammed el-Halbusi arasında geçmesi bekleniyor. Sünni Ulusal Eksen Cephesi, adaylarının Halbusi olduğunu duyurdu.

Nuceyfi, kurulan söz konusu çatı kuruluşta yer alırken kısa bir süre sonra buradan ayrılarak meclis başkanlığı için adaylığını koymuştu.

Ali Naci, bu konuyla ilgili de "Sünniler, yarın Muhammed Halbusi'yi Meclis Başkanlığına seçtirebilir. Halbusi, pragmatik biri olduğu için İran'a kaptırılabilir. Halbusi'nin seçilmesinde de İran kazançlı çıkabilir." görüşünü dile getirdi.

Kürtlerin de yarınki meclis oturumunda Cumhurbaşkanını seçtirmesi gerekiyor. Ancak, Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) ve Kürdistan Yurtseverler Birliği Partisi'nin (KYB) henüz tek bir Cumhurbaşkanı adayı konusunda anlaşmadığı biliniyor.

Irak'taki hükümet kurma çalışmalarında İran, Devrim Muhafızları Komutanı Kasım Süleymani, ABD de Başkan Donald Trump'ın DEAŞ ile Mücadele Özel Temsilcisi Brett McGurk aracılığıyla yoğun diplomasi yürüttü.

ABD'li temsilcinin İbadi'den yana tavır koyarak, yeni hükümetin onun başkanlığında kurulmasını istediği ifade ediliyordu.

(AA)