Delirten hastalık 

Trigeminal nevralji denilen hastalık gülerken, diş fırçalarken hatta su içerken bile başlayabiliyor. Şiddetli ağrılara sebep olduğu için 'Delirten hastalık' da denilen bu sorunu yaşayanlar, çoğu zaman diş ağrısı çektiğini düşünüyor. 

Hayatta en bunaltıcı, şiddetli ağrı nedir denildiğinde çoğumuzun aklına doğum sancıları gelmektedir. Ancak diş ağrısından daha beter bir ağrı olan trigeminal nevralji ağrısı toplumda daha az sıklıkta görülmesi nedeniyle kimsenin aklına gelmez. Trigeminal nevralji ağrısı gerçekten çıldırtıcı bir ağrıdır. Hastalar önceleri bu ağrıyı diş ağrısı zannederek diş doktorlarına gitmektedir. Bize gelen hastaların çoğunda ağrı olan çene bölgesindeki hemen hemen tüm dişlerin çekilmiş olduğunu görürüz. Ağrı göz çevresini tuttuğunda ise şiddetli migren zannedilip ona göre tedaviler yapılmaktadır. Konuya ilişkin detaylı bilgi vererek bir farkındalık olsun istedik. Trigeminal nevralji (TN), aynı zamanda tik douloureux olarak da bilinir. Ağrı bazen, hastayı canından bezdiren, çaresiz bırakan, şiddetli bir hal alabilir.

ÇENE BÖLGESİNDE GÖRÜLÜR

Tipik olarak yüzün alt kısımlarında ve çene bölgesinde görülür, bazen burun çevresinde ve gözün üstündeki alanı da etkileyebilir. Bu yoğun, şiddetli ağrı, bıçak saplanması, elektrik çarpması şeklinde ortaya çıkar. Ağrı, trigeminal sinirin etkilenmesinden, tahrişinden kaynaklanır. Genellikle yüzün bir tarafıyla sınırlıdır. Trigeminal nevralji ağrısını kontrol etmek her zaman mümkün olmamakla beraber, ilaçlarla hastanın tolere edeceği, rahat edeceği bir seviyeye çekmek mümkün olabilir. Normalde antikonvülsif denilen ve ana uygulama alanı epilepsi (sara) hastaları için geliştirilen ilaçlar tedavide ilk seçenektir. Bu tür ilaçlar ağrı deşarjlarını önleyerek, ağrının gelmesini yada ağrı geldiğinde şiddetinin azaltılmasında etkili olan ilaçlardır. Trigeminal sinir, ense bölgesinden kafatasının içini dolaşarak, kulakla göz arkasındaki bir delikten beyni tek kök olarak terk eder. Kafatasından çıkan sinir 3 dala ayrılarak, yüz bölgesine dağılır ve yüzün ağrı hissini kontrol eder. 

Birinci dal, kişinin gözünde, üst göz kapağında ve alındaki hissi kontrol eder.

İkinci dal, alt göz kapağında, yanakta, burun deliğinde ve üst dudak bölgesindeki hissi kontrol eder.

Üçüncü dal, alt dudak ve çiğneme için kullanılan kasların bazılarıdır, çene içindeki hisleri kontrol eder. 

MİGRENLE KARIŞTIRMAYIN

Klinikte en sık çene bölgesini tutan ağrılar görülür. Tedavinin sağlıklı olarak sürdürülebilmesi için trigeminal nevraljiyle karışan durumların ekarte edilmesi önemlidir. Benzer bozuklukları olan bahsedeceğimiz rahatsızlıkların belirtileri,  trigeminal nevraljininkine benzer, karşılaştırmalar ayırıcı tanı için yararlı olabilir. 

Bu hastalıkla karışan durumlar:  Küme baş ağrıları, migren, diş ağrısı, dev hücreli arterit, glossopharyngeal nevralji, postherpetik nevralji (özellikle zona sonrası), ense bölgesi nevralji, sinüzit, orta kulak iltihabı ve çene eklemi sendromu gibi rahatsızlıklardır.  Trigeminal nevraljinin tanı ve tedavisi, karakteristik belirtilerinin tanımlanması, ayrıntılı bir hasta öyküsü ve kapsamlı bir klinik değerlendirmenin yapılmasını gerektirir. Yüzün bir tarafını etkileyen yüz ağrısı olan kişilerde TN'den şüphelenilmelidir. TN için spesifik bir tanısal test olmadığından, hekim tecrübesi TN tanısı için altın değerindedir.  

AĞRI İKİ DAKİKA SÜRER

Yüzün alt kısmında, özellikle çene bölgesinde yoğun, kısa süreli tekrarlayan ataklar şeklinde görülür. Gözler ve alın etkilenir. Çoğu durumda, ağrı yüzün bir tarafıyla sınırlıdır. Bir dizi “elektrik çarpması” şeklinde başlayıp sonradan yerini mat, donuk bir ağrıya bırakır. Ağrı sıklıkla başlar ve hızla durur. Yoğun ağrı genellikle hızlı bir şekilde azalır (genellikle birkaç saniye içinde), ancak bazen ağrılar bir ila 2 dakika kadar sürebilir. Birçok kişide ağrısız dönemler mevcuttur. Hastada ağrı; dişlerini fırçalarken, yüzünü yıkarken, tıraş olurken, sıcak veya soğuk içerken, çiğneme, konuşma, serin bir esinti ya da yüze hafif bir dokunma gibi uyaranlarca tetiklenebilir. 

TRİGEMİNAL NEVRALJİ NEDEN OLUR?

Çoğu durumda rahatsızlık, beynin tabanında trigeminal sinire baskı yapan bir kan damarından kaynaklanır. Bu sinire temas ya da baskı, sıkışan sinire zarar verebilir ve aşırı nörolojik aktiviteye neden olabilir. Bir kan damarının trigeminal sinire neden baskı yaptığı tam olarak anlaşılamamıştır. Bazı araştırmacılar, trigeminal sinire olan spesifik hasarın, sinir liflerinin koruyucu tabakasını, (demiyelinizasyon) miyelin kılıfını bozduğu veya tamamen yok ettiği kanısındadır. Kılıfı aşınmış, hasar görmüş sinirin, en ufak bir uyarıyla, beynin ağrı bölgelerini tetikleyen trigeminal sinirde elektriksel aktivitenin artmasına yol açtığına inanılmaktadır. Nadir vakalarda tümörler, trigeminal sinire baskı yapabilir. Multipl sklerozda bazen miyelin kılıfında bozulma oluşmasının TN'nin nedeni olarak düşünülmektedir.

KESİN BİR TEDAVİSİ YOK

Işın-Radyo cerrahi: Her ne kadar ismi ameliyatı çağrıştırsa da, aslında yoğunlaştırılmış radyasyon ışınlarının ağrı üreten sinirler üzerine odaklaştırılması şeklinde yapılan bir işlem olup, ameliyat değildir. Bu teknikte Gamma Knife (gama bıçağı) denilen ışınlar kullanılır. Odaklanmış radyasyon ışınları trigeminal sinir köküne iletilir. Hastaların yaklaşık yüzde 30'unda ağrı, tedaviden 3 ila 5 yıl sonra ortaya çıkar. 

SİNİR UÇLARI UYARILIR

Radyofrekans: Radyofrekans rizotomi, ağrı üreten trigeminal sinir liflerinin bazılarını seçici olarak yok etmek için bir ısıtma akımı uygunlamasıdır. Halk arasında sinir yakma işlemi olarak da adlandırılır. Görüntüleme cihazları eşliğinde, dudak kenarının hemen yan yukarısından küçük bir iğneyle lokal anestezi uygulanır. Oradan radyofrekans elektrodu hedef bölgeye görüntüleme eşliğinde gönderilir. Trigeminal sinir üzerine bir elektrot yerleştirilir ve hastaya siniri uyarmak için elektrottan düşük bir akım geçirilir. Sonrasında hasta hafifçe uyutularak bir buçuk dakikalık bir radyofrekans ısısı gönderilip işlem tamamlanır. Bu işlemle hastaların yüzde 98'inde acil ağrı giderimi sağlanır. Hastaların yaklaşık yüzde 20'sinde 15 yıl içinde ağrı yeniden tekrarlanır. 

BALON TEDAVİSİ

Anestezi gerekir. Sinir demetinin üzerine balon yerleştirilir. Şişirilen balon, birkaç dakika sinir bölgesinde tutulduktan sonra söndürülerek geri çekilir. Lokal kompresyon hastaların yüzde 80'inde derhal ağrı giderimi sağlar. Hastaların yaklaşık yüzde 20'sinde 3 yıl içinde ağrı tekrar geri gelebilir. Komplikasyonlar küçük uyuşukluk, çiğneme problemleri veya çift görme şeklinde olabilir. 

GLİSEROL ENJEKSİYONU

Bir iğneyle trigeminal sinire ulaşılır ve ağrı üreten trigeminal sinir liflerinin bazılarına zarar vermek için gliserin enjekte edilir. Gliserolün yeri kesin olarak kontrol edilemediği için sonuçlar önceden kestirilemez. Gliserol enjeksiyonu, hastaların yüzde 70'inde acil ağrı giderimi sağlar. Hastaların yaklaşık yüzde 50'sinde 3 ila 4 yıl arasında ağrı tekrarı görülür. İşlem sonrası kısmi yüz uyuşması beklenir. 

CERRAHİ OPERASYON

Dirençli vakalarda tercih edilir. Ameliyathanede, anestezi altında kafatası açılır ense bölgesindeki sinir ortaya çıkarılır. Bu sinire bası yapan yandaki damarla sinir arasına bir engel konulur. Hastalar uzun süre ağrılarından kurtulur.