İç savaş yaşayan ABD, aradığı desteği Osmanlı’dan buldu

İç savaş sonucunda ülkesi parçalanmanın eşiğine gelen dönemin ABD Başkanı Lincoln, İngiltere ve Fransa’nın Konfedere Devletleri’ne destek verdiği bir dönemde Birleşik Devletler için aradığı desteği Sultan Abdülaziz yönetimindeki Osmanlı İmparatorluğundan bulmuştu. İki ülke arasında tesis edilen güçlü ilişki, dönemin İstanbul’daki ABD Büyükelçisi Edward Morris’in ülkesine gönderdiği mektupların satırlarında yer alıyordu. İşte Lincoln mektuplarında övgüyle bahsedilen Osmanlı İmparatorluğu ve Sultan Abdülaziz…

TM Dijital Haber Merkezi

İç savaşla boğuşan Amerika Birleşik Devletleri’nin güneyindeki birkaç eyalet 1861 yılında bir araya gelerek Amerika Konfedere Devletlerini kurdu. Abraham Lincoln 4 Mart 1861’de ABD Başkanı olduğunda, güneydeki yedi devlet çoktan Birlik’ten ayrılarak Konfederasyon’a katıldıklarını ilan etmiş, bu rakam günbegün 11’e kadar ulaşmıştı.

İç savaşla boğuşan Amerika Birleşik Devletleri’nin güneyindeki birkaç eyalet 1861 yılında bir araya gelerek Amerika Konfedere Devletlerini kurdu. Abraham Lincoln 4 Mart 1861’de ABD Başkanı olduğunda, güneydeki yedi devlet çoktan Birlik’ten ayrılarak Konfederasyon’a katıldıklarını ilan etmiş, bu rakam günbegün 11’e kadar ulaşmıştı.

İngiltere ve Fransa gibi ülkelerin Amerika Konfedere Devletleri’ne destek vermesinin ardından ülkesindeki barış ve birliği yeniden tesis etmekte zorlanan Abraham Lincoln, aradığı desteği Osmanlı İmparatorluğu’ndan bulmuştu.

ABD ile Osmanlı İmparatorluğu arasında tesis edilen ve Lincoln’e büyük güç veren bu ilişki ise, ABD’nin İstanbul Büyükelçisinin Lincoln mektuplarının satırlarında yer alıyordu. İşte Lincoln mektuplarında yer alan Osmanlı İmparatorluğu ve Sultan Abdülaziz…

KONFEDERASYON’A DESTEK İSTEYEN ELÇİ DEĞİŞTİRİLDİ

ABD’de 1861 yılında Sivil Savaş çıktığında, ülkesinin Osmanlı İmparatorluğu Büyükelçisini değiştirmek, Lincoln için büyük önem taşıyordu. Zira, Tennessee temsilcisi -yani güneyli- olan mevcut Büyükelçi James Williams, ayrılıklarını ilan eden güneyli devletler lehine yoğun bir çalışma yürüterek Osmanlı hükûmetine de ABD’nin güneyinde kurulan Konfederasyon’a destek vermesi çağrısında bulunuyordu.

Bunun üzerine dönemin ABD Başkanı Lincoln’e “Pensilvanya temsilcisi Edward Joy Morris’in İstanbul Büyükelçisi olarak atanmasını” tavsiye eden Savaş Bakanı Simon Cameron, Lincoln’den olumlu yanıt aldı.

Akademisyen Dr. Işıl Acehan’ın Global Daily News için kaleme aldığı yazıya göre, Abraham Lincoln tarafından 12 Haziran 1861 tarihinde ABD’nin İstanbul Büyükelçisi olarak atanan Edward Joy Morris’in Sultan Abdülaziz’e teslim edilmek üzere yanında taşıdığı mektupta şu satırlar yer alıyordu:

“ABD Dışişleri Bakanlığına, Türkiye’nin Sultanı olan İmparatorluk Majestelerine gönderilen bu zarfa ABD Mührü’nü basması emrini verdim. Sayın Edward Joy Morris’in itimadı, bugünden itibaren benim imzamla kendisinin güvencesi altında olacaktır.”

Sultan Abdülaziz, Büyükelçi Morris İstanbul’a ulaştığında, Sultan I. Abdülmecid’in ölümünün ardından henüz tahta geçmişti. Sultan I. Abdülmecid, ABD ordusuna hediye ettiği develer ve develerle birlikte gönderdiği deve bakıcıları aracılığıyla Osmanlı-ABD ilişkilerini üst düzeylere taşımıştı. Söz konusu deve bakıcılarından Hacı Ali, daha sonra ABD’de halk kahramanı olmuştu.

Büyükelçi Morris, 22 Ekim 1861 tarihinde Sultan Abdülaziz’e güven mektubunu sundu. Dönemin ABD Dışişleri Bakanı William H. Seward’a bir mektup gönderen Morris, raporunda şu ifadelere yer vermişti:

“Büyükelçi olarak güven mektubumu sunmak üzere Sultan’ın huzurunda bulunduğumu ve tahta çıkmasına ilişkin olarak ABD Başkanı’nın kendisine yönelik tebrik mesajını ilettiğimi haber vermekten onur duyuyorum.”

İngiltere ve Fransa’nın Konfederasyon’a yönelik olası desteğine karşı harekete geçen ABD Başkanı Lincoln ve Dışişleri Bakanı Seward, ABD’nin Osmanlı İmparatorluğuyla ilişkilerini güçlendirmenin yollarını arıyordu.

ABD hükûmetince Sivil Savaş’ta tarafsız kalması talep edilen Sultan Abdülaziz’in ne karar alacağına ilişkin hem İstanbul’daki hem de Vaşington’daki meraklı bekleyiş sürerken, Sultan Abdülaziz, Osmanlı hükûmetinin Konfederasyon’a değil, Birlik’e tam destek vereceğine ilişkin mesajıyla Lincoln’ün içini rahatlatmıştı.

ABD’nin İstanbul Büyükelçisi Morris’in Sultan Abdülaziz’e sunduğu güven mektubunda şu ifadeler yer alıyordu:

“ABD Başkanı’nın İmparatorluk Majesteleri’nin yanında hükûmeti temsil etmek için beni seçmesinden büyük mutluluk duyarak, siz majestelerine güven mektubumu sunmaktan onur duyuyorum. ABD Başkanı beni ayrıca, siz majestelerinin, seleflerinizin tahtına oturmanızdan dolayı yürekten tebriklerini iletmemle görevlendirdi. ABD devleti ve milleti, Osmanlı İmparatorluğunun refah ve mutluluğunun güvencesini karakteri ve aydınlık zihniyle yüceltecek bir hükümdarın tahta geçmiş olmasından dolayı büyük memnuniyet duyuyor.”

ABD’de yaşanan Sivil Savaş’ın Osmanlı İmparatorluğu ile ABD arasındaki dostane ilişkilere ket vurmaması için elinden geleni yapacağını belirten Büyükelçi Morris, Sultan Abdülaziz’e hitabında, “Siz majestelerinden, bütün gücümü, iki ülke arasında kurulduğu günden bu yana sarsılmaz bir ahenk içerisinde süregelen dostane ilişkileri daha da ilerilere taşımak için kullanacağıma inanmanızı rica ediyorum.” sözlerini kullandı.

İçten ve cana yakın bir karaktere sahip olan Sultan Abdülaziz’in ABD ile dostluk ilişkilerini sürdürme noktasındaki arzusunu dile getirdiğini anlatan Dr. Işıl Acehan, Sultan Abdülaziz’in, “Amerikan halkının, barışın tesis edilmesi ve birlik olma noktasında yaşadığı sorunlara karşın ABD hükûmetinin yanında olduğunu” söylediğini belirtti.

Büyükelçi Morris, ABD Dışişleri Bakanlığına yazdığı raporunda şu ifadelere yer verdi: “Bu büyük imparatorlukta ABD’nin gerçek bir dostu bulunduğunu bildirmekten büyük mutluluk duyuyorum. Aynı duygu, kendisinin bütün bakanlarına da ilham oluyor. İnanıyorum ki, bu duygu, en az sıcaklığı ve cömertliği kadar samimidir.”

ABD’YE, EN KARANLIK DÖNEMİNDE OSMANLI’DAN DESTEK

ABD Sivil Savaşı ikinci yılına girdiğinde, 1862 yılında, Sultan Abdülaziz’in tahta çıkışının ilk yıl dönümü bütün imparatorlukta kutlandı. Böylesi bir olaya, 25 Haziran 1862’de, diplomatik personeller bireysel olarak ilk kez kabul edildi. Resepsiyon, Dolmabahçe Sarayı’nda gerçekleştirildi.

İngiltere’nin Osmanlı İmparatorluğu Büyükelçisi Henry Bulwer’in diplomatik personeli adına Sultan Abdülaziz’e tebriklerini sunmasının ardından, Sultan Abdülaziz bütün diplomatik personelle tek tek konuşmuştu.

Sıra ABD Büyükelçisi Morris’e geldiğinde ülkesinde yaşanan savaş durumu hakkında bilgi talep eden Sultan Abdülaziz’e yanıt veren elçi, “Bir taraftan Amerikan Anayasasını koruyan, diğer taraftan ise çatısı altında yaşayan insanların şükür kaynağı olan bir hükûmetin yıkımına yönelik başlatılan bu savaş, hem bizler için hem de dünya için büyük bir musibettir; fakat kısa süre sonra ülkenin kurumlarının özgürleşmesi ve Birlik’in tesis edilmesiyle sonuçlanacaktır.” diye konuştu.

ABD Dışişleri Bakanlığına yazdığı raporda Sultan Abdülaziz’in bu sözlere verdiği yanıtı aktaran Büyükelçi Morris, “Majesteleri, sivil savaşın bütün milletlerin tarihindeki bir olay olduğunu söyleyerek, ABD’nin birliğine ve refahına ilişkin içten dileklerini ABD Başkanına iletmemi istedi.” satırlarını kaleme aldı.

Sultan Abdülaziz’e iyi niyet dileklerinden dolayı teşekkürlerini ileten Büyükelçi Morris, “ABD’nin devleti ve milletiyle özellikle tarihin bu karanlık döneminde bu dostluğu ve iyi niyeti büyük bir minnettarlıkla karşıladığını” aktardı.

ABD Dışişleri Bakanlığına yazdığı raporda Sultan Abdülaziz’in kendisiyle konuştuğu anlara ilişkin tavrını da yorumlayan Büyükelçi Morris, “Sultan’ın tavrı son derece içten ve kusursuz samimiyetini belirgin bir şekilde yansıtır şekildeydi.” ifadelerine yer verdi.

SULTAN ABDÜLAZİZ’İN YENİLEDİĞİ ANLAŞMA, LINCOLN’E GÜÇ VERDİ

ABD’ye verdiği desteği söz ile bırakmayan Sultan Abdülaziz, iki ülke arasında 1830 yılında imzalanan “Ticaret ve Seyrüsefer Anlaşması”nı da yeniledi. 1862 yılında imzalanan bu yeni anlaşma ile iki ülke arasındaki ticaretin ve diplomatik ilişkilerin sürdürülmesi güvence altına alındı.

Dr. Işıl Acehan’ın aktardığına göre, bu anlaşmanın yenilenmesi, Sivil Savaş sürecinden geçen Lincoln hükûmetine olağanüstü bir verimlilik sağladı. 1 Aralık 1862 yılında Kongre’ye yıllık mesajını gönderen ABD Başkanı Lincoln, “ABD ile Osmanlı İmparatorluğu arasındaki yeni anlaşmanın çoktan uygulanmaya başladığını” aktarmıştı.